June 2025

NY TONTOLON-KEVITRA ARA-TANTARA

Rehefa tonga tany Egypta ny fianakavian'i Jakoba noho ny mosary tany Kanana (Gen. 46), dia nandray tsara ny Hebreo ny mpanjakan'i Egypta noho izay rehetra nataon'i Josefa ho an'ny Egyptianina.

NY TONTOLON-KEVITRA ARA-TANTARA

Antsoina hoe shemot ny Eksodosy amin'ny teny Hebreo, izay midika ara-bakiteny hoe "anarana", araka ny teny fanombohana ao amin'io lahatsoratra fahiny io, manao hoe: "Ary izao no anaran'ny (...)". Voatanisa eo am-piandohana ny anaran'ny fianakavian'i Jakoba patriarika.

Vakio ny Eks. 1:1-7. Inona no fahamarinana manan-danja hita eto?

Hodinihina mandritra ny herinandro: Eks. 1:1-22; Gen. 37:26-28; Gen. 39:2,21; Asa. 7:6; Gal. 3:16,17; Eks. 2:1-25.

Tsianjery: " Ary ny Zanak’lsiraely nisento noho ny fanompoany ka nitaraina; ary niakatra tany amin’Andriamanitra ny fitarainany noho ny fanompoany. Ary Andriamanitra nandre ny fitarainany, dia nahatsiaro ny fanekeny tamin’i Abrahama sy Isaka ary Jakoba. Ary Andriamanitra dia nijery ny Zanak’lsiraely ka nahafantatra azy. " – Eks. 2:23-25.

Andriamanitra nambara ao amin'ny bokin'ny Eksodosy dia ilay Tompo be fitiavana izay, tamin'ny fotoana voatondro sy tamin'ny asany mahery, nitondra famonjena sy fanafahana ho an'ny vahoakany (Gen. 15:12–16). Ny fivoahana avy tany Ejipta sy ny fandalovana ny Ranomasina Mena dia zava-nitranga lehibe sy tsy manam-paharoa – asa mahatalanjona sy mahagaga nataon'Andriamanitra. Tsy nisy zava-nitranga lehibe na be voninahitra kokoa toy izany teo amin'ny tantaran'ny Isiraely fahiny talohan'ny Hazofijaliana. Izany dia ny filazantsara, saingy araka an'i Mosesy.

Vakio ny toko faha-43 ao amin'ny MM, "llay Mpijery tsy hita maso."

Tapitra ny fotoan'ny fahababoan'ny vahoakan' Andriamanitra rehefa namely ny tananan'i Babilona i Kyrosy, ary navelan'ireo Persianina niverina tany amin'ny tany nampanantenaina izy ireo mba hanorina indray ny tempoly. Ny fanjakana persianina teo ambany fanapahan'i Kyrosy no tonga fanjakana lehibe indrindra teo amin'ny tantara ka notondroin'ilay mpahay tantara Tom Holland ho "faritany midadasika indrindra teto amin'izao tontolo izao hatrizay." Tom Holland, Dominion Basic Books, Kindle Edition, t. 25.

Zavatra iray anisan'ny nampatanjaka an'i Babilona ny nikorianan'ny onin'i Eofrata tao ambanin'ireo mandany, izay namatsy rano tsy tapaka an'ilay tanana. Izany koa anefa no teboka iray nampalemy azy ireo. I Nitocris, mpanjakavavin'i Babilona fahiny, dia nanamboatra lalana mankao amin'ny tanana teo amin'io ony io; tamin'izany no namiliany ny ony ho honahona mba hanamora ny fahafahan'ireo mpiasa miasa. Takatr'i Kyrosy fa azony atao koa ny toy izany; noritiny ny onin'i Eofrata mba hahafahan'izy sy ny tafiny mandeha ao ambanin'ny manda.

Rehefa nampietrena tamin'ny alalan'ny fikambanan'ny tafiky ny Medianina sy ny Babilonianina (izay notarihin'ny rain'i Nebokadnezara) ny tanánan'i Ninive (612 TIK), dia nisondrotra ho amin'ny toerana tsy mbola nisy azy hatramin'ny andron'i Hammourabi, ilay mpanao lalana lehibe teo aminy, ny tanànan'i Babilona. Raha nanapaka i Nebokadnezara, izay tsy niatrika ny olan'ny fanafihan'ny Asirianina intsony, dia nitombo ny haren'ny tananan'i Babilona sy ny hery miasa mangina avy aminy ka tsy nanan-tsafidy afa-tsy ny hiaiky ny fanapahany ireo firenena nanodidina azy.

Nanana hafatra manokana ho an'ny vahoakan'i Ninive i Jôna. "Ary Jôna niantomboka nandeha tao an-tanána lalana indray andro ka nitory hoe: Rehefa afaka efa-polo andro, dia horavana Ninive." Jôna 3:4. Mazava ny toe-javatra eto: voaheloka ilay tanàna. Moa ve izany tsy teny nambaran'ny mpaminanin'i Jehôvah mazava? Inona anefa no nitranga tamin'i Ninive?

Vakio ny Jona 3:5-10. Nahoana no tsy tanteraka indray ilay faminaniana?